Wat is EMDR?

Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van traumatische ervaringen. Dit kan zijn een schokkende ervaring, zoals een verkeersongeval of een geweldsmisdrijf. Maar ook voor andere ervaringen die veel invloed hebben gehad op de ontwikkeling van iemands leven zoals pesterijen of krenkingen in de jeugd, die in het hier-en-nu nog steeds invloed hebben, kan de methode gebruikt worden.

EMDR is een relatief nieuwe therapie. Een eerste versie van EMDR werd in 1989 beschreven door de bedenker ervan, de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkelde EMDR zich tot een volwaardige therapeutische methode.

Waarvoor is EMDR bedoeld?

Bepaalde gebeurtenissen kunnen diep ingrijpen in het leven van mensen. Een groot deel van de getroffenen 'verwerken' deze ervaringen op eigen kracht. Bij anderen ontwikkelen zich psychische klachten. Vaak gaat het om zich opdringende herinneringen aan de schokkende gebeurtenis, waaronder angstwekkende beelden (herbelevingen; 'flashbacks') en nachtmerries. Andere klachten die vaak voorkomen zijn schrik- en vermijdingsreacties.

Als er aan bepaalde criteria wordt voldaan spreekt men van een 'post-traumatische stressstoornis' (PTSS). Ofschoon PTSS nog steeds als het primaire indicatiegebied voor EMDR wordt beschouwd, hebben de ervaringen met de toepassing van deze behandelmethode de afgelopen jaren laten zien dat het mogelijk is een grote verscheidenheid aan psychische aandoeningen en klachten te behandelen, die gepaard gaan met vermijdingsgedrag, somberheid en/of gevoelens van angst, schaamte, verdriet, schuld of boosheid. Uitgangspunt is telkens dat deze klachten zijn ontstaan als gevolg van een of meer beschadigende ervaringen. Daarmee worden gebeurtenissen bedoeld die dusdanige sporen hebben nagelaten in het geheugen van de persoon, dat hij of zij er nu nog steeds last van heeft. Voorbeelden daarvan zijn emotionele verwaarlozing, akelige ervaringen op medisch gebied, verlieservaringen, werkgerelateerde gebeurtenissen en andere schokkende, schaamtevolle of anderszins ingrijpende ervaringen.

De belangrijkste insteek van de EMDR therapeut is de cliënt te helpen de herinneringen aan deze gebeurtenissen te verwerken, met de bedoeling daarmee de klachten te verminderen of te laten verdwijnen.

Werkt EMDR?

Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid en het effect van EMDR. Hierbij is gebleken dat de resultaten goed en van blijvende aard zijn. EMDR is een kortdurende therapievorm. Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis dan zijn mensen vaak al na enkele zittingen in staat om de normale dagelijkse bezigheden weer op te pakken.

Hoe weet je of EMDR kan worden toegepast? In het begin van de therapie zal uw EMDR-therapeut uitgebreid aandacht besteden aan de oorzaak en achtergronden van de klachten. Daarnaast wordt er een inschatting gemaakt van een aantal individuele kenmerken waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment noodzakelijk of nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.

Hoe werkt de methode?

De therapeut zal u vragen aan de gebeurtenis terug te denken en uw aandacht te richten op de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Doel hiervan is eerst meer informatie over de traumatische beleving te verzamelen. Daarna wordt het verwerkingsproces gestart. De therapeut zal vragen de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een afleidende stimulus. Doorgaans zal dat de hand van de therapeut zijn. De therapeut zal vragen de aandacht hierop te richten en daarna de hand op ongeveer 30 centimeter afstand, voor het gezicht langs, heen en weer bewegen. Ook kan gebruik worden gemaakt van een koptelefoon waarbij geluiden afwisselend rechts en links worden aangeboden. Na elke set wordt er even rust genomen. De therapeut zal de cliënt dan vragen wat er in gedachten naar boven komt.

De EMDR procedure brengt doorgaans een stroom van gedachten en beelden op gang, maar soms ook gevoelens en lichamelijke sensaties. Vaak verandert er wat. De cliënt wordt na elke set oogbewegingen gevraagd zich te concentreren op de meest opvallende verandering, waarna er een nieuwe set volgt.

Wat zijn de te verwachten effecten?

De afleidende oogbewegingen of geluiden zorgen er voor dat de herinnering haar kracht en emotionele lading verliest. Het wordt dus steeds gemakkelijker aan de oorspronkelijke gebeurtenis terug te denken. In veel gevallen veranderen ook de herinneringsbeelden zelf en worden ze bijvoorbeeld waziger of kleiner. Het kan ook zijn dat de minder onprettige aspecten van dezelfde situatie meer naar voren gaan komen. Tevens is het mogelijk dat er spontaan nieuwe gedachten of inzichten opkomen waardoor u de gebeurtenis uiteindelijk als minder bedreigend kunt gaan ervaren.

Deze effecten dragen ertoe bij dat de schokkende ervaring steeds meer een plekje krijgt in uw levensgeschiedenis.

Zijn er ook nadelen?

Na afloop van een EMDR behandeling kunnen de effecten nog even doorwerken. Dat is natuurlijk goed. Toch kan dit in sommige gevallen de cliënt het idee geven even de regie kwijt te zijn. Bijvoorbeeld als er nieuwe beelden of gevoelens naar boven komen. Vaak is het dan een geruststelling om te weten dat dit in de regel niet langer dan drie dagen aanhoudt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan.

Het is aan te bevelen een dagboekje bij te houden en op te schrijven wat er naar boven komt. Deze dingen kunnen dan in de volgende zitting aan de orde komen.

Wat is het werkingsmechanisme van EMDR?

Hoe EMDR precies werkt is nog niet geheel duidelijk. Een mogelijke verklaring voor de effecten van EMDR is dat de procedure leidt tot versnelde informatieverwerking. Door op deze manier stil te staan bij de traumatische ervaringen en de gedachten er aan niet meer te vermijden, lijkt het natuurlijke verwerkingsproces van het brein te worden geactiveerd. Door de gerichte aandacht op de traumatische gebeurtenis te combineren met een afleidende stimulus wordt het werkgeheugen dubbel belast. Dit zou er voor kunnen zorgen dat de spanning afneemt en de beelden vervagen. Een andere hypothese is dat de wisselwerking tussen de linker en rechter hersenhelft wordt gestimuleerd waardoor verstand en gevoel kunnen integreren. Toekomstig onderzoek zal uit moeten maken hoe de waargenomen effecten het best kunnen worden verklaard.

Welke gebeurtenissen kunnen leiden tot verwerkingsproblemen?

auto ongeval - brand - seksueel  misbruik - verkrachting of aanranding - fysieke mishandeling - getuige van geweld - ongeval, verwonding of ziekte - overval - natuurramp - verlies van een baan - diagnose van een ernstige ziekte - verlies van een geliefde  

Wat zijn de mogelijke psychische problemen na een schokkende ervaring?

herbelevingen van de ervaring - nachtmerries - vermijdingsgedrag m.b.t. de ervaring - verhoogde arousal  - prikkelbaarheid - woede-uitbarstingen - stress - schaamte - schuldgevoel - slecht humeur - depressiviteit - negatief zelfbeeld - zorgen maken - angsten - paniek - schrikreacties - overmatige waakzaamheid - afschuw - hulpeloosheid - gevoel van onthechting of vervreemding - verminderde toekomstverwachting - slaapproblemen - relatieproblemen - onverklaarbare lichamelijke klachten